දරුවාගේ වපර ඇසට ව්‍යායාම ලබා දුන්නොත් පහසුවෙන් සුව කරන්න පුළුවන්
ඇස් රතු වී, කබ කඳුළු ගැලීම ‘ඇස් ලෙඩ’, එසේත් නැතිනම් ‘ඇස් අමාරුව’ නිසා ඇතිවන රෝග ලක්ෂණ බව බොහෝ දෙනාගේ අදහසයි. ඒ නිසාම එවැනි රෝග තත්ත්වයක දී වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර සඳහා යොමු නොවීම ද සාමාන්‍යයයි. එහෙත් ‘ඇස් ලෙඩ’ නිසා මෙන් ම වෙනත් රෝගයක් නිසා ද ඇස් රතු විය හැකි බව ඔබ දන්නවා ද? විශේෂයෙන් ඇස් අමාරුව දින තුනක දී සුව නොවුණේ නම් අක්ෂි වෛද්‍යවරයකු වෙත යොමුවීම ඉතා වැදගත්. ‘ඇස් රුදාව’ මෙන් ම ඇසේ වපරය ද සාමාන්‍ය තත්ත්වයක් ලෙස සැලකීම ජන සමාජයේ බොහෝ දෙනකුගේ ස්වභාවයක්. වපරය ‘පිං වපරය’ ලෙසින් ද ඇතැම්විට ව්‍යවහාර වන්නේ මේ නිසයි. එහෙත් වපරයට නිසි ප්‍රතිකාර නොකළේ නම් අන්ධ වීමට පවා ඉඩ ඇති බව ඔබ දන්නවා ද? ඒ වගේ ම වපර ඇසට මුලදීම ව්‍යායාම ලබා දීමෙන් එය පහසුවෙන් ම සුවකර ගැනීමට ද පුළුවන්. අද ඔබ දැනුම්වත් කෙරෙන්නේ ඇස පිළිබඳව වූ මේ රෝග හා ඒවායින් ඇස ආරක්ෂා කර ගන්නා ආකාරය පිළිබඳවයි.
ඇස් අමාරුව, එසේත් නැතිනම් ඇස් රුදාව හඳුනාගත හැකි රෝග ලක්ෂණ මොනවාද?
ඇසේ ‘බබා’ ලෙස හැඳින්වෙන කොටස එනම් ‘ස්වෙච්ඡය සහ සුදුවන් ශ්වේත ගන ස්ථරය සහ ඇසි පියවල ඇතුළු පැත්ත වසා ඇති ශ්ලේශ්මල පටලය ආසාදනයට ලක්වීමේ හේතුවෙන් ඇසිපියවල ඇතුළු පැත්ත සහ ඇසේ සුදු කොටස රතු පැහැයට හැ‍ෙර්. කඳුළු ගැලීම වැඩිවේ. ඇසිපිය ඉදිමීමට ඉඩ තිබෙන අතර දැවිල්ල ද ඇතිවේ. ඇසට වැලි දැම්මා මෙන් වේදනාවක්, කෙවීමක් ඇති වේ. එමෙන් ම ඇස්වල කහවන් කබ හට ගැනීම ද සිදුවේ. සමහරවිට එළිය බැලීමේ අපහසුතාවය ඇති විය හැකිය. එහෙත් ඇසෙහි පෙනුම අඩු නොවේ.
ඇස් රුදාව රෝගියකුගෙන් තවත් කෙනෙකුට පහසුවෙන් බෝවනවා ද?
ඔව්. ඇස් රුදාව වසංගතයක් ආකාරයෙන් ශීඝ්‍රයෙන් පැතිරෙන රෝගයක්. ඇසෙන් පිටවන කඳුළු සහ ශ්‍රාවය ඇඟිලි, ලේන්සු, හා කෝඳුරුවන් මඟින් තවත් කෙනකුට බෝවිය හැකියි. ඒ වගේ ම රෝගියාගේ ඇස්වල ශ්‍රාවය තැවරුණු ඇඟිලිවලින් තමන්ගේ ඇස් ස්පර්ශ කළේ නම් ඔහුට ද රෝගය බෝ විය හැකියි. ඇසට විෂ බීජ (වයිරස් හෝ බැක්ටීරියා) ඇතුළු වී රෝග ලක්ෂණ මතුවීමට දින 1 - 3 අතර කාලයක් ග‍තවේ. මීට අමතරව උගුරේ ආසාදනය, සෙම්ගෙඩි ආසාදනය සහ පීනස වැනි රෝගයන් හි සංකූලතාවක් ලෙස ද ඇස් රුදාව ඇතිවීමට පුළුවන්.
ඇස් රුදාව භයානක ආබාධ ඇති කරන රෝගී තත්ත්වයක් ද?
වෛරස මඟින් ඇතිවන ඇස් රුදාව වේගයෙන් පැතිරීමේ හැකියාව තිබුණ ද එතරම් භයානක ආබාධ ඇති කරන රෝගයක් නොවේ. එහෙත් ඇස රතුවීම ඇති කළේ ඇස් රුදාවම ද යන්න හඳුනා ගැනීම වැදගත්. එය වෙනත් භයානක රෝගයක ලක්ෂණයක් ද විය හැකියි. සමහර කෙනෙකුට ඇසේ ආසාත්මිකතාවක් ඇති වූ විට ද ඇස රතුවෙයි. එවිට තදින් කැසීම හා කඳුළු ගැලීම සිදුවේ. එම තත්ත්වයේදී කහපාට සැරව හෝ කබ, වේදනාව ඇති නොවේ. එමෙන් ම යම් විටෙක ඇසට යමක් වැටුණේ නම් (කුඩා රොඩු කැබැල්ලක් වැනි) ඇසේ ඇතිවන රතු පැහැය ඇසේ කොටසකට පමණක් සීමා වේ. එහි දී ද ඇස් කෙවෙන ගතිය, එළිය බැලීමේ අපහසුතාව, කඳුළු ගැලීම ඇති විය හැකිය. සැරව ගැලීම එකවරම සිදු නොවේ. ඇස ඇතුළත පීඩනය ඉහළ යාමෙන් ඇතිවන ග්ලූකෝමා නැමැති රෝගී තත්ත්වයේ දී අධික වේදනාව, ඇස් රතු වීම මෙන් ම එළිය බැලීමේ අපහසුතාව ද ඇති වේ. එහෙත් එවැනි රෝග තත්ත්වයක දී ඇසෙන් සැරව ගැලීමක් සිදු නොවේ.
ඇස් රුදාව ඇති රෝගියෙක් පිළිපැදිය යුතු වෙනත් උපදෙස් මොනවාද?
ඇස් රතු වී තිබේ නම් ඇස පරීක්ෂා කර බලන්න. ඇසට කුඩු හෝ කුණු කැබැල්ලක් වැටී තිබේ නම් එය පරෙස්සමෙන් ඉවත් කිරීමට කටයුතු කරන්න. රෝගියා අන් අයගෙන් වෙන්කර තබන්න. වෛද්‍යවරයා හමුවීමට පෙර ප්‍රථමාධාරයක් ලෙස ඇස් දෙක මදරස්නය සහිත වතුරෙන් තැවීමේ ද වරදක් නැත. එමෙන් ම රෝගියා ගේ ඇසිපිය ගසන විට වේදනාව අධික වන්නේ නම් හෝ ඇස කෙවෙන්නේ නම් වෛද්‍යවරයා හමුවීමට යනතුරු ඇසිපියෙහි චලනය නැවැත්වීම සඳහා ඇස පියා ඒ මත පිරිසුදු පුළුන් කැබැල්ලක් හෝ ගෝස් (රෙදි) කැබැල්ලක් රඳවන්න. එසේත් නැතිනම් පිරිසුදු ලේන්සුවක් හතරට නවා ඇස මත තබා අල්ලා ගන්න. එමෙන් ම මෙහිදී රෝගියා තමන්ගේ දෑත් පිරිසුදුව තබා ගැනීම ඉතා වැදගත් වේ. ඇසිපිය පිරි නොමැද සිටීම ද කළ යුතු අතර එමඟින් රෝගය පැතිරීම වළක්වා ගැනීමට පුළුවන.
ඇස් රුදාවට ලබා දෙන ප්‍රතිකාර කෙබඳු ද?
ඇස්රුදාව ආසාදනයක් නිසා ඇති වූයේ නම් වෛද්‍යවරයා විසින් රෝගියා ගේ ඇසට දැමීමට ප්‍රතිජීවක ඖෂධ බිංදු හෝ ඇසට මිරිකන ටියුබ් නිර්දේශ කරනු ලැබේ. ආසාදනයට හේතු වූයේ පීනස, සෙම්ගෙඩි හෝ උගුරේ ආසාදනය නම් ඒ සඳහා ද ප්‍රතිකාර ලබා දේ.
ඇසට දමන ටියුබ් බෙහෙත් නිසා පෙනීම අපැහැදිලි විය හැකිද?
එසේ සිදුවන්නේ ටික වේලාවකට පමණයි. එහෙත් දිගින් දිගටම පෙනුම අපැහැදිලි නම් ඒ බව වෛද්‍යවරයාට පැවසිය යුතුයි. දින තුනකදී පමණ රෝගියාට සුවයක් නොවේ නම් අක්ෂිරෝග පිළිබඳ විශේෂඥ වෛද්‍යවරයෙකු වෙත යොමු වීම හෝ විශේෂඥ සායනයක් වෙත යොමු වීම වැදගත් වේ. එය ඔබගේ වෛද්‍යවරයා විසින් නිර්දේශ කරනු ඇති.
ඇස් රුදාව මෙන් ම ඇසේ ඇතිවන ‘වපරය’ සාමාන්‍ය තත්ත්ව ලෙස සලකා නොසලකා හැරීම බොහෝ දෙනාගේ පුරුද්දක්. ‘වපරය’ ලෙස හැඳින්වෙන්නේ කුමක් ද?
වපරය ලෙස හැඳින්වෙන්නේ කෙනකු ගේ ඇස් දෙකම එකම දිශාවකට එකම වේලාවකදී චලනය කිරීමට ඇති නොහැකියාවයි. එවැනි පුද්ගලයෙක් තමන් ඉදිරියෙහි ඇති යම් දෙයක් දෙස බලා සිටින විට ඔහු ගේ ඇස් දෙක ම එම වස්තුව දෙසට එල්ල වී ඇති බවක් නොපෙනේ. එවැනි පුද්ගලයෙක් දෙස බැලීමේ දී අපට පෙනෙන්නේ ද ඔහු ගේ ඇස් දෙක දෙපසක් දෙස බලා සිටින බවයි. කුඩා දරුවන් අතරේ මෙම තත්ත්වය වැඩිපුරම දක්නට ලැබෙන අතර වැඩිහිටියන් අතර ද වේ.
‘වපරයක්’ ගණන් නොගෙන සිටීමේ වරදක් නැද්ද?
සමහර අය ‘වපරය’ හඳුන්වන්නේ පිං වපරයක් ලෙසයි. එහෙත් නිසි අයුරින් ප්‍රතිකාර නොකළේ නම් වපර ඇස (රෝගී ඇස) අන්ධ බවට පත් වීමට වුවද ඉඩ ලැබේ. මේ හේතුව නිසා එවැනි පුද්ගලයකුට, අපට ස්වභාවිකව ලැබී ඇති ත්‍රිමාන පෙනුම වෙනුවට ද්විමාන පෙනුමක් පමණක් ලැබේ. ඔබගේ ඇස් දෙකම පෙනෙනවා නම් එක ඇසක් වසා අනික් ඇසින් යමක් දෙස බලන්න. ඔබට පෙනෙන දේ අතර ගැඹුරක් දැකීමට නොහැකි බව පෙනී යයි. එය ද්විමාන පෙනුමයි. එය හරියට ඡායාරූපයක් මෙන් ය.
කුඩා දරුවන් කෙරෙහි ‘වපරමය’ තත්ත්වය වැඩිපුර දැකිය හැකි බව ඔබ සඳහන් කළා. ඊට හේතුව කුමක් ද?
ඉපදුණ හැටියේ ම දරුවන්ගේ ඇස් දෙක දෙවිදියකට චලනය වීමට පුළුවන්. එහෙත් එය අස්වාභාවික දෙයක් නොවේ. එහෙත් දරුවාගේ වයස මාස දෙකහමාරක් පමණ වන විට එම තත්ත්වය මඟ හැරී යා යුතුයි. එසේ නොවුණේ නම් දරුවාට වපරයක් ඇති වී තිබෙන බව නිගමනය කළ හැකියි. මේ තත්ත්වය බොහෝ විට ඇති වන්නේ ඇස් කුහරයෙහි පිහිටි, ඇස චලනය කිරීමට උපකාරී වන කුඩා පේශීන් ගේ දුර්වලකම නිසයි. එවිට එම ඇසෙහි චලනයන් ද දුර්වල වේ. ‘කම්මැළි ඇස’ යනුවෙන් හඳුන්වන්නේ එවැනි ඇස්. එමෙන් ම කුඩා දරුවන්ගේ ඇස් පෙනීම සාමාන්‍යයෙන් දුර්වලයි. නියම අයුරින් හොඳ පෙනුමක් ලැබෙන්නේ අවුරුදු පහක් පමණ ගත වූ පසුවයි. ඉතින් මේ කාලයෙහි රෝගී වූ කම්මැලි ඇස (වපර ඇස) මඟින් මොළය කරා ගෙන යන ස්නායු ආවේග නවතා එමඟින් උත්තේජනය වන මොළයේ විශේෂිත වූ ප්‍රදේශය අක්‍රිය වීමක් සිදුවේ. මේ නිසා ම කාලයක් යන විට වපර ඇස මඟින් කිසිවක් නොපෙනී යයි.
වපරයක දී දැනෙන ලක්ෂණ මොනවා ද?
එකම දෙයක් දෙකක් ලෙස පෙනීම මෙහිදී සිදුවිය හැකියි. මේ ලෙස පෙනෙන්නේ කුඩා දරුවන්ට වපරය ඇති වූ මුල් කාලයේ පමණයි. ඉන්පසුව ප්‍රතිකාර නොකළේ නම් වපර ඇසේ පෙනුම යටපත් වී හොඳ ඇ‍ෙස් පෙනුම පමණක් මතු වේ. එහෙත් වැඩිහිටියන්ට වපරයක් ඇති වූ විට එකම දෙය දෙකක් සේ පෙනීම දිගින් දිගටම පැවතිය හැකියි. සමහරවිට අවට පෙනෙන දේ ඔහු වටේ කැරකැවෙනවා සේ දැනේ. මෙය කරදරකාරී තත්ත්වයක් නිසා එවැනි අය එක් ඇසක් වසා අනෙක් ඇසින් පමණක් බැලීමට පුරුදු වේ.
වපරයක් ඇති වන්නේ උපතේ සිටමද?
සමහර වපර උපතේ දීම ඇතිවිය හැකියි. එහෙත් බොහෝ දරුවන්ගේ වපරයක් මතුවන්නේ වයස අවුරුදු 2 - 4 අතරේදියි. දරුවා මහන්සි වූ විට ඇහේ නාභිගත වීමේ දී ඇතිවන අසමතුලිතතාව සහ අක්ෂි පේශීන්ගේ පාලන හැකියාව දුර්වල වීම නිසා මුලදී වපරය හොඳින් පෙනෙන්නට පටන් ගනී. තරුණ හා වැඩිහිටියන් ගේ කලාතුරකින් හිටිවනම වපරය ඇතිවිය හැකියි. ඊට හේතුව අක්ෂි පේශිවලට හෝ ස්නායුවලට හානි සිදුවීමයි. දියවැඩියාව, අධික රුධිර පීඩනය සහ තයිරොයිඩ් ග්‍රන්ථියේ ආබාධ ඇති වැඩිහිටියන්ට වපරයක් හට ගැනීමේ සම්භාවිතාව වැඩි බව පෙනෙනවා.
තමන් ගේ දරුවාට වපරයක් තිබේදැයි හඳුනා ගන්නේ කෙසේ ද?
මෙහිදී එවැනි සැකයක් වේ නම් දරුවා ඉදිරියෙන් පාට පාට සෙල්ලම් බඩුවක්, පෑනක් වැනි දෙයක් අල්ලා එය පෙනෙන්නට සලස්වා දරුවාගේ අවධානය ඊට යොමු කරන්න. ඉන්පසු එය දකුණට හා වමට ගෙන යන්න. දරුවාගේ ඇස් දෙකම එක අයුරින් ඔබ යොදාගත් උපකරණයත් සමඟ යයි නම් දරුවාට වපරයක් නැත. එහෙත් එක් ඇසක් එසේ නොවී වෙනතකට යයි නම් දරුවාට වපරයක් ඇති බව සිතිය හැකියි. එවැනි තත්ත්වයකදී ඔබේ දරුවාගේ වයස මාස 3 ට වැඩි නම් වහාම වෛද්‍යවරයකු වෙත රැගෙන යා යුතුයි.
වපරයට ලබා දෙන වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර කෙබඳු ද?
වයස මාස 3 ට වැඩි දරුවන්ගේ ඇසේ වපරයට ප්‍රධාන හේතුව එහි පේශි නිසි අයුරින් ක්‍රියා නොකිරීමයි. ප්‍රතිකාරය ලෙස සිදු කරන්නේ එසේ කම්මැළි වූ (වපර) ඇස ක්‍රියා කරවීමයි. ව්‍යායාම ලබාදීමයි. මෙය ඉබේ ම සිදු කළ හැකි ක්‍රමයක් ද තිබේ. වපර නොවූ හොඳ ඇසෙහි ප්‍රමාණයට කැපූ රෙදි කඩකින් හොඳ ඇස වසා තබන්න. එවිට අක්‍රිය, කම්මැළි ඇසෙහි පේශී ක්‍රියාකාරී වී වපරය නැති වී යාමට ඉඩ තිබේ. ඒ සඳහා මාස හතරක් හෝ පහක් පමණ ගත විය හැකියි. වඩාත් හොඳම දේ මෙවැනි අවස්ථාවක වෛද්‍ය උපදෙස් ලබා ගැනීමයි. ඒ වගේ ම දරුවා දැනුම් තේරුම් ඇති වයසේ පසුවේ නම් විශේෂඥ අක්ෂි වෛද්‍යවරයා විසින් ඔහුගේ වපර වූ ඇසෙහි පේශී ක්‍රියාකාරී කරවීම සඳහා සරල ව්‍යායාම පුරුදු කරනු ඇත. සමහර විට උපැස් යුවළක් පැලඳීමට ද නිර්දේශ කිරීමට පුළුවන. දරුවාගේ වපරය පෙනුමේ ආබාධයක් සමඟ සම්බන්ධ වී නම් උපැස් යුවළක් පැලඳීමට සිදුවේ. ඉන් පසුවත් වපරය පවතී නම් අක්ෂි ශල්‍ය වෛද්‍යවරයකු වෙත යොමු කොට සැත්කමකට බඳුන් කිරීමට තීරණය කරනු ඇත. සාමාන්‍යයෙන් එවැනි සැත්කමක් සඳහා තෝරා ගන්නේ අවුරුදු 2 ක් ඉක්ම ගිය දරුවන් සහ වැඩිහිටියන්වය.
ඇසට දමන බෙහෙත්වලින් වපරය සුව කළ නොහැකි ද?
එවැනි ඖෂධයකින් වපරයක් සුව කළ නොහැකියි. ඒ වගේ ම වපරය සඳහා කරන සැත්කම ඉතා සරලයි. එහිදී අක්ෂි ගෝලයෙන් පිටත පේශී සඳහා සැත්කම සිදු කෙරෙන අතර රෝගියාට දැනෙන්නේ සුළු අපහසුවක් පමණයි. සැත්කමෙන් සති දෙක තුනක් ගත වීමෙන් පසු රෝගියා පූර්ණ සුවය ලබයි.
විශේෂඥ වෛද්‍ය ආරියසේන යූ. ගමගේ
සාකච්ඡා කළේ රමණී සුබසිංහ
උපුටා ගැනීම සිළුමිණ
