ශ්‍රී ලංකාවට නිදහස ලැබී අදට වසර 67කි. මේ වර්ෂයේ අප සමරන්නේ 67 වන නිදහස් සමරුවයි. නිදහසේ ඇති නිදහස් බව විදින නිදහස් ජනතාවක් ලෙස වසර 67කට පෙර නිදහස ලැබීම හා ශතවර්ෂ පහකට අධික කාලයක් නිදහස අහිමි වීම පිළිබදව මේ නිදහස් දිනයේ මතකය ආවර්ජනය කිරීම ඔබින්නේය.
වර්ෂ 1505ට පෙර ශ්‍රී ලංකාව රාජාණ්ඩු ක්‍රමය යටතේ පාලනය වුණු රාජ්‍යයෙක් විය. ලංකා ඉතිහාසයේ රජවරුන් 171 දෙනෙකු පාලනය කර ඇත. පැරණි මූලාශ්‍ර වලට අනුව ලංකාද්වීපයේ රජකළ පළමු රජතුමා වන්නේ ඉන්දියාවෙන් මෙරටට සංක්‍රමණය වුණු විජය රජතුමාය. ඉතිහාසයට අනුව බුදුන්වහන්සේගේ පරිනිර්වාණයත් විජය කුමාරයාගේ ආගමනයත් සිදුව ඇත්තේ එකම වර්ෂයකය.
ඉන්පසු 1505 දී පෘතුගීසි ජාතික ලොරෙන්සෝද අල්මේදා ඇතුළු කණ්ඩායම කුණාටුවකට හසුවී අහම්බෙන් ශ්‍රී ලංකාවේ ගාලු වාරයට සේන්දු වීමෙන් පසුව ලංකාව පෘතුගීසීන්ගේ පාලනයට නතුවිය. එකල දිවයින කොට්ටේ, සීතාවක, මහනුවර, යාපනය ලෙස රාජධානි හතරකට බෙදා පාලනය සිදු විය. පෘතුගීසින් කෝට්ටේ සිට රජු සමග ගිවිසුමක් අත්සන් කරන ලදි. පෘතුගීසින්ගේ පැමිණීමත් සමග රටේ මෙතෙක් පැවති යහපාලනය අඩාල විය. ඔවුන්ගේ සිරිත් විරිත් සංස්කෘතිය මෙන්ම ක්‍රිස්තියානි ආගමද ඉතාමත් ඉක්මනින් රට පුරා ව්‍යාප්ත විය. ප්‍රනාන්දු , රොද්ද්‍රගු, සිල්වා සහ පෙරේරා, වැනි පෘතුගිසි නම් ස්වදේශිකයන් භාවිතයට ගන්නා ලදි. ලංකාවේ අගනගරය කොට්ටේ වෙනුවට කොළඹ පත්වූයේ මෙම කාලවකවානුවේදීය. කාලයත් සමග ඕලන්ද රාජ්‍යක එපාවීම හේතුවෙන් ලංකාව ලන්දේසීන්ගේ සහය අපේක්ෂා කර සිටියේය. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස 1639දී ලන්දේසින් මහනුවර රජු සමග ගිවිසුමට අත්සන් තබන ලදී. රාජසිංහ රජු ලන්දේසීන්ට ත්‍රිකුණාමලය කොටුව පැවරුවේය. ඉන්පසු ලන්දේසීන් ඔවුන්ගේ බලය දිවයිනේ මුහුදුබඩ පළාත්වල ව්‍යාප්ත කල අතර. දෙමළ පලාත් සියල්ලහිම පාලනය ඔවුන් අතට පත් කර ගන්නා ලදි. ඉන්පසු බස්නාහිර පළාතේ ඇති කුරුඳු වතුවල වැඩ කිරීම සඳහා ඉන්දියාවෙන් දෙමළ වහලුන් ගෙන ආහ.1815 වනතුරු ලන්දේසීන්ගේ පාලනයට යටත්ව සිට පසුව බ්‍රිතාන්‍ය ජාතිකයන් 1815 මාර්තු 2 වැනි දා මහනුවර මඟුල් මඩුවේදී උඩරට රදලයන් සමඟ ඇති කර ගන්නා ගිවිසුමකට අනුව ශ්‍රී ලංකාව බ්‍රිතාන්‍යයේ යටත් විජිතයක් බවට පත් විය. පෘතුගිසින් හා ලන්දේසින් දිවයිනේ මුහුදු බඩ ප්‍රදේශ පාලනය කළද 1815දි ඉංග්‍රීසින් මුළු දිවයිනම යටත් කර ගන්නා ලදි.
ඉංග්‍රීසි පාලනයට යටත් වූ පසු ඇති වූ කැරළි අතර 1818 දී රදලයන් අතර ඇති වූ ඉංග්‍රීසි විරෝධි කැරැල්ල, 1815 දි ඇති වූ සිංහල මුස්ලිම් කෝලාහලය 1848කැරැල්ල ඇරුණු කොට ඉංග්‍රීසි පාලනය තුළදී ඇති වූ අරගල පිළිබඳ සඳහනක් නැත. නමුත් බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍ය වාදීන්ගෙන් මවුබිම නිදහස් කර ගැනීමට සිංහලයන් ප්‍රභූවරුන් මෙන්ම භික්ෂූන් වහන්සේලාද ජාතික විමුක්ති අරගලයට පෙරමුණ ගෙන ක්‍රියා කිරීම ආරම්භ කළේ බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිතයක් බවට ලංකාව පත්වීමෙන් පසු රටේ ආර්ථික සමාජීය මෙන්ම සංස්කෘතික වශයෙන්ද පරිහානියට පත්ව ස්වදේශිකයාගේ අයිතිවාසිකම් අහිමිවී යාම හේතුවෙනි.
ස්වදේශිකයන් තමන්ගේ නම ආගම ජාතිය හා සිරිත් විරිත් පවා වෙනස් කරමින් ඉංග්‍රීසි ගැත්තන් බවට පත්ව සිටින විට ජාති ආලයත් බෞද්ධ පුනරුදයත් සමග මිගෙට්ටුවත්තේ ගුණානන්ද හිමියන් දොඩන්දූවේ පියරත්න තිස්ස නාහිමියන් ඇතුලු භික්ෂූන් වහන්සේලාගේ නායකත්වයෙන් ආගම ජාතිය රැක ගැනීමට1869 වර්ෂයේ ලංකාවේ ප්රූථම බෞද්ධ පාසල දොඩන්දූවේදි ආරම්භ විය.ලංකාවේ නිදහස ලබා ගැනීම සඳහා ගිහි පැවදි ආගම් කුල භේදයකින් තොරව ස්වදේශිකයන් සටන් වැදුනහ. ඒ අතර මිගෙට්ටුවත්තේ ගුණානන්ද හිමි, ටිබෙට් ජාතික එස්. මහින්ද හිමි, වාරියපොල සුමංගල හිමි, කුඩාපොල හිමි, වැනි භික්ෂූන් වහන්සේලාද කැප්පෙටිපොළ නිළමේ, වීර පුරන් අප්පු,ගොන්ගාලේගොඩ බණ්ඩා, කිවුලේගෙදර මොහොට්ටාල, කැටකාලේ මොහොට්ටාල, වැනි හෙළ ජාතික විරුවන් ද ඩී.එස්. සේනානායක, එඩ්වඩ් හෙන්රි පේද්රි,ස්, ඊ.ඩබ්ලිව්. පෙරේරා, එෆ්.ආර්. සේනානායක, ඩී.බී. ජයතිලක,එස්.ඩබ්ලිව්.ආර්.ඩී. බණ්ඩාරනායක, අරුනාචලම් පොන්නම්බලම් සහ එම්.සී. සිද්ධි ලෙබ්බෙ ආදි නායකයෝ ද අද අප සමරන නිදහසේ කොටස්කරුවෝ වෙති.
1912 දී ප්‍රසිද්ධ සුරා පනත හේතුවෙන් හෙන්රි ස්ටීවන් ඕල්කට් තුමාගේ සිසු වූත් ලාංකේය රදල පෙලපතකින් පැවත එන්නාවූත් අනගාරික ධර්මපාල තුමාගේ නායකත්වයෙන් අමද්‍යප ව්‍යාපාරයත් ඩී.එස්.සේනානායක මහතාගේ මූලිකත්වයෙන් එෆ් .ආර්. සේනානායක මහතාද එක්ව 1912 ජූලි 14 වන දින අමද්‍යප මහ සභාවත් පිහිටවනු ලදි. මෙලෙස දිගින් දිගටම ඇති වූ අරගල හේතුවෙන් 1906 දී බ්‍රිතාන්‍ය කිරීටය විසින් මැකලම් ප්‍රතිසංස්කරණය ලංකාවට හදුන්වා දුන්නේය. ඒ අනුව මෙතෙක් දෙමළ හා මුස්ලිම් ජාතිකයන්ට හිමි නොවුනු අවස්ථාවක් වන ඉංග්‍රිසි උගත් සියළු ජාතිකයන් නියෝජනය වන පරිදි පාර්ලිමේන්තුවට පත් වීමට අවස්ථාව උදාවිය. මෙහි ප්‍රතිපලයක් ලෙස පොන්නම්බලම් රාමනාදන් මහතාටද නියෝජිතයෙකු වන්නට අවස්ථාව උදා කර ගත්තේය. මේ නිසා සිදු වූවේ පිරිවෙණ් ආශ්‍රිත ඒකාධිකාරිය අහෝසි වීමයි. අධිරාජ්‍ය වාදයට එරෙහිව සිංහලයන් කැරළි කෝලාහල කරන විට බ්‍රිතාන්‍යයන් මුස්ලිම් හා දෙමළ ජනතාවට පිළිබද වැඩි අවධානයක් යොමු කරමින් ඔවුන්ට පක්ෂව ක්‍රියා කළේය. ඒ හේතුවෙන් රටතුළ සිංහල මුස්ලිම් කෝලාහල ඇති විය.මේ අතර කාලයේ දී මියගිය ඩික්සන් ආටිගල නම් තරුණයාගේ මරණය සම්බන්ධයෙන් සැකපිට අත්අඩංගුවට පත්ව සිටි ජෝන් කොතලාවල මහතා වැලිකඩ හිරගෙදරදී අබිරහස් ලෙස මිය ගොස් සිටියේය. එය බ්‍රිතාන්යක අධිරාජ්‍ය මගින් කළ පලමු දේශපාලන කුමන්ත්‍රණයයි.
ඩි.එස්.සේනානායක මැතිතුමාගේ පුත් එෆ්.ආර්.සේනානායක මහතා ආරම්භ කළ ලංකාණ්ඩුක්‍රම ප්‍රතිසංස්කරණ සංගමය ලංකාවේ පළමු දේශපාලන සංවිධානය විය. එෆ්.ආර්.සේනානායක මහතාගේ මග පෙන්වීමෙන් රොබට් චාමර්ස් ආණ්ඩුකාරවරයා යලි බ්‍රිතාන්‍යට යවා එල්ලුම් ගසට නියමව තිබූ නායකයන් රැසකගේ ජීවිත බේරා ගැනීමට හැකිවූයේ ඊ.ඩබ්ලිව්. පෙරේරා මහතාගේ පාවහන් අඩියේ සඟවා එංගලන්තයට යැවූ ලිපිය හේතුවෙනි.
1831 වන විට ඩොනමොර් ප්‍රතිසංස්කරණය ලංකාවේ ක්‍රියාත්මක කරන අතර ඉන්පසු සෝල්බරි ආණ්ඩු ක්‍රමය ක්‍රියාත්මක කරන ලදි. දෙවන ලෝක යුද්ධයේ ආම්භයත් සමග ඇති වූ පරිහානිය හේතුවෙන් බ්‍රිතාන්යක අධිරාජ්‍යයට ශ්‍රී ලංකාවට නිදහස ලබාදීම සිදු විය. ඒ අනුව 1948 පෙබරවාරි 04 වන දින 6 වන ජෝජ් රජුගේ බාල සොහොයුරෙකු වන ග්ලොස්ටර් හී ආදිපාදතුමාගේ හා එම මැතිණියගේ ප්‍රධානත්වයෙන් කොළඹ රජවාසලේදී අගවිනිසුරු සර් ජෝන් හොවාර්ස් ඉදිරියේ ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රථම ආණ්ඩුකාරවර ලෙස සර් මෝක්ස් මේසන් මුවර් දිවුරුම් දුන්නේය. යටත් විජිතයෙන් මිදුනු පසු ලංකාවේ ප්‍රථම අග්‍රාමාත්‍ය වරයා වූයේ ඩි.එස්.සේනානායක මහතාය. නිදහස් ශ්‍රී ලංකාවේ මංගල පාර්ලිමේන්තු සැසිය පැවැත්වූයේ 1948 පෙබරවාරි 10 වන දිනය. වසර 130ක් බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිතයක්ව පැවති කාලය තුළ විධිමත් දුම්රිය හා මහා මාර්ගපද්ධතියක්, ලිඛිත නීතිරීති පද්ධතියක්, රාජ්‍ය පාලන ව්යුයහයක් ශ්‍රී ලංකාවට ලැබුණේය.
1948 වසරේ පෙබරවාරි 04 වන දින ලංකාව ලබා ගත්තේ ඩොමීනියන් ආණ්ඩුවකි. 1972 ආණුඩුක්රනම ව්‍යවස්ථාවෙන් පසු පූර්ණ නිදහස ලබා ගැනීමට අවස්ථාව උදා විය. නමුත් එම නිදහස වැඩිකල් පැවතුනේද නැත. එයට හේතුව වන්නේ 1953 උද්ඝෝෂණය, 1958 ජාතිවාදී කෝලාහලය, 1962 රාජ්‍ය විරෝධි හමුදා කුමන්ත්‍රණය, 1971 කැරැල්ල, 1978 ජාතිවාදී පිබිදීම, 1983 කළු ජූලිය, 1988 භීෂණය 1970 සිට 2010 දක්වා කාලය තුළ පැවැති උතුරේ ත්‍රස්ථවාදය හේතුවෙනි.
වසර 30ක ලංකාවේ රජකළ යුද්ධය ශ්‍රී ලංකවට අදුරු කාල වකවාණුවක් උරුම කර දිමට සමත් වූ අතර එම කාලය තුළ රටේ ආර්ථික දේශපාලන සමාජීය හා සංස්කෘතික වශයෙන් මෙන්ම මානව සම්පතද පරිහානියට ලක් වී රට උග්‍ර අර්බුධයට පත්කිරීමට සමත් විය. දකුණේ ජනතාව බසයක නිදහසේ ගමන් බිමන් යෑමට දේශපාලන රැස්වීමකට සහභාගි වීමට වගේම තම දරුවන් පාසලය යෑවීමට පවා නොහැකි බියකරු කාලයක් ගත කරන විට උතුරේ ජනතාව මරණ බියෙන් තැතිගත් කාලවකවානුවක ජීවත් විය. ජාති ආගම් කුල බේදයක් නොමැතිව අනාගත පරපුර ත්රමස්තවාදයට බිලි විය. වර්තමානය වන විට ලංකාවේ එක් පවුලකින් හෝ කුරිරු යුද්ධයට බිළි නොවූ කෙනෙක් නැති තරම්ය. දහසක් මව්වරු වැළපුනහ. දහසක් බිරින්වරු වැන්දඹු විය. දස දහසක් දරුවන් අනාත විය.
2005 වර්ෂයේදී සේනාධිනායක මහින්ද රාජපක්ෂ මැතිතුමා බලයට පත් වීම තිස් වසරක් රට වෙලාගත් කුරිරු ත්‍රස්තවාදය ලංකාවෙන් තුරන් කිරීමට සමත් වූයේ එතුමාගේ පැවති දූරදර්ශි යහ පාලනය හේතුවෙනි. අතිගරු ජනාධිපතිතුමාගේ මග පෙන්විම හා උපදෙස් යටතේ ත්‍රිවිධ හමුදාව පොලීසිය ඇතුළු ලාංකේය ආරක්ෂක පද්ධතියම එක්ව මෙහෙයවූ මෙහෙයුම මල්ඵල ගන්වමින් 2009 මැයි 18 වැනි දා ශ්‍රී ලංකාව ජනවාර්ගික ගැටළුව විසදා ත්‍රස්තවාදය තුරන් කර රට තුළ නිදහස් නිවහල් ඒකිය ස්වෛරී රාජ්යයක් ගොඩනැංවීමට සමත්විය.
යුධ බියෙන් තොරව මහජනතාවට උතුරේත් දකුණේත් නිදහසේ ජීවත් වන්නට මාර්ගය තනාදුන් අතිගරු ජනාධිපතිතුමන් රටේ සංවර්ධන ක්‍රියාවලියට අදාලව ව්‍යාපෘති ආරම්භ කරඇත. දක්ෂිණ අධිවේගී මාර්ගයත් කටුණායක අධිවේගි මාර්ගයත් ඇතුළු රටේ මහා මාර්ග පද්ධතිය සංවර්ධනය, කෘෂිකර්මාන්තය වැඩි දියුණු කර සහලින් රට ස්වයංපෝශිත කිරීම, ගුවන් තොටුපොළ සංවර්ධනය, වරාය සංවර්ධනය, සංචාරක කර්මාන්තය දියුණු කිරීම හා ජනතාවට ආර්ථිකය වර්ධනය කිරීමෙන් දිවි නැගුමෙන් ආරම්භ කර ගම නැගුමින් රට නැගුම කරා සංවර්ධනාත්මක ගමන් මගක ආසියාවේ ආශ්චර්ය කරා ගමන් කිරීමට වර්තමානයේ හැකි වී තිබේ. ලාංකේය ජනතාවට නිදහස රිසිසේ භුක්ති විදීමට අද හැකියාව ලැබී ඇත. මේ නිදහස ඉදිරි අනාගතයටත් රුගෙන යා යුත්තේ යලිත් ත්‍රස්ථවාදයට හෝ වෙන යම් බලවේගයකට රටතුළ හිස එසවීමට නොහැකි වන පරිද්දෙනි.
තිළිණි මීගහපල
