බොරුවට අන් අයට චෝදනා කරන්නෝ අපායේ උපදිති
ඔබ සැමට කරුණාවෙනි,
මෙලොව සියලු දෙනාම සැප ලබන්න කැමතියි. දඬූවමට, නින්දාවට, කිසිවකුත් කැමති නැහැ. නමූත් බොහෝ අයෙක් මේ ගැන සිතන්නේ නැහැ. මේ නිසා දැනූවත්ව හෝ නොදෑනූවත්ව හෝ අන් අයට හිරිහැර හා දුක් පීඩා ගෙන දෙයි. මෙහිදී වරදවා තේරුම් නොගත යූතු කරුණක් තිබේ. ගුණබර අම්මා කෙනෙක්, පියාණන් කෙනෙක් හෝ ගුරු උතුමෙක් අවවාද කරනූ ලබන්නේ නින්දාවක්, අවමානයක් හෝ වරදක් කරන අදහසින් නොවෙයි. ඒ යහපත අයහපත පෙන්වා දී හොඳක්ම කිරීමේ අදහසිනි.
සමහර අයෙක් සිතා මතාම අන් අය හෙළා දකිති. දක්නට තිබෙන හොඳ ගුණ මකා නැති අගුණ මතුකොට පෙන්වා දෙති. මේ දෙයම වෙනත් අයෙක් තමාට සිදුකරන්නේ නම්, තමා කොපමණ දුකට පත්වේදෑයි සිතා ගන්නට තරම් කාරුණික බවක් ඔවූන් තුළ නැත. එහෙම වෙන්නට එපා. සත්පූරුෂයෙක් වන්න. අපි ජීවත්වන කෙටි කාලයට, මේ ලෝකයට, අසල්වැසියන්ට, ගමට, පළාතට බරක් වී ජීවත් වන්නේ කුමකට ද? "සබ්බ පාණ භූත හිතානූකම්පී" සියලු දෙනා කෙරේ අනූකම්පාව සහ හිතවන්ත බව පැතිරවීම බෞද්ධ දර්ශනයෙහි ඉගැන්වීමයි. යම් කෙනෙක් තවත් කෙනකුට නිරපරාදේ බොරුවට චෝදනා කීරීමෙන් හා අවමන් කිරීමෙන් මෙලොව පමණක් නොව පරලොවද විනාශ කර ගනී. "අභූතවාදී නිරයං උපේති" බොරුවට අන් අයට චෝදනා කරන්නෝ අපායේ උපදිති. බූදුරජාණන්වහන්සේට පවා නින්දා හා අපහාස කළ සියල්ලෝම නිරයෙහි ඉපදුනාහ. නිරයෙහි ඉපදුනොත් ඉන් මිදීමක් නම් සිතාගත නොහැකිය.
යම් කෙනෙකුට කරන අපවාදයක්, නින්දාවක් නිසා ඇතිවන්නා වූ කැළල එම අයගේ මූළු ජීවිතයටම බලපානූ ඇත. එය යම් විටෙක ආයූධයකින් සිදුකරන තුවාලයකට වඩා බලවත්වනූ ඇත. ඔබ මෙසේ සිතන්නට පූරුදුවන්න. "යම්කෙනෙක් මට දොස් කියනවාට, නින්දා හා අපහාස කරනවාට මම අකමැති වගේම මගේ දෙමාපියන්ට, ස්වාමියාට, බිරිඳට හා දරුවන්ට ආදී ලෙසින් දොස් කියනවාට, නින්දා හා අපවාද කරනවාට මම කැමති නැහැ. එහෙම නම් ඇයි මම නපූරු යමක් තවත් කෙනකුට කරන්නේ? මම යම් කෙනකුට නින්දා කරමින් නරකක් කරන විට ඒ අයගේ දෙමාපියෝ, දූ දරුවෝ පමණක් නොව සොහොයූරු සොහොයූරියන් පවා දුකට පත්වේවි. හදවත් ගණනාවකට දුක් කැඳවලා තමන් ලබන සතුටෙහි ප්‍රයෝජනය කුමක්ද? උඩට දමන ලද දූවිලි අහූරක් තමන් වෙතටම පැමිණෙන්නාක් මෙන් මා විසින් තවත් කෙනෙකුට වචනයෙන් කරන ලද අපරාධය, ක්‍රියාවෙන් කරන ලද අපරාධය මොනයම් වෙලාවක හෝ මා වෙතට පැමිණිය හැකිය. යම් කෙනෙකුගේ වැරැද්දක් දුටූ විට ඒ වරද පෙන්වා දීමට සූදුසූ නම් පමණක් කාරුණික සිතකින් පෙන්වා දෙමි. අනෙක් අවස්ථාවන්හි දී අනූන්ගේ වරද දැකීමෙහි අන්ධයකු සේද, අනූන්ගේ වරද කීමෙහි ගොළුවකු සේද අනූන්ගේ වරද ඇසීමෙහි බිහිරෙකු සේද කටයූතු කරමි."
බොහෝ අය අනෙක් අයට දොස් කියන්නේ හා පහත් කොට සලකා කථා කරන්නේ තමන් පමණක් "හරි" යි කියා සිතා සිටින නිසායි. "අත්තුක්කංසන පරවම්භන" තමා උසස් කොට අනූන් පහත් කොට සැලකීම නම් වූ චේතනාව ක්ළේශයකි. මෙම ක්ළේශය ඇති වූ කල්හි තමා කෙරේ ඇති වැරදි තමන්ට නොපෙනේ. අන් අයගේ දොස්ම පෙනේ. ආත්මායනය, මම හා මම නම් වූ දෑඩි සිත අත්මාර්ථකාමී හැඟීම් උපදවා ලෝභ, දොස, මෝහ නම් වූ අකුසල්වලට මඟ පාදයි. මෙහි විපාක ලෙස තරහව, වෛරය, ඊර්ෂ්‍යාව හා පලිගැනීම් වලට සිත පෙළඹේ.
බූදු උපත, සම්මා සම්බූද්ධත්වය හා පරිනිර්වාණය අනූස්මරණය කෙරෙන වෙසෙක් උදා වී දින කිහිපයකි. "යෝ ධම්මං පස්සති, සෝ මං පස්සති" යමෙක් ධර්මය දකින්නේද හෙතෙම භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දකින්නේය. තථාගත බූදුරජාණන් වහන්සේ මෙලොව පහළ වූ උතුම්ම මනූෂ්‍ය රත්නය ලෙස උන්වහන්සේ පෙන්වා දුන් කරුණාව හා ප්‍රඥාව මූල් කොට ගත් මෙම අවිහිංසාවාදී ප්‍රඥාගෝචර දර්ශනය අපගේ ජීවිතයෙන්ම දකින්නට උත්සාහ කරමූ. තථාගත බූදුරජාණන් වහන්සේ ජීවමානව වැඩිසිටියත් නැතත් අප විසින් දහම් මග අනූගමනය නොකරන්නේ නම් කිසිදා එතුමෝ දකින්නට නොහැකි වන්නේය. තථාගත බූදුරදුන් වදාළේ "ෙ€මෝ මග්ගෝ සෝවත්ථිකා පීතිගමනීයෝ" යනූවෙනි. ජාති, ජරා, ව්‍යාධි හා මරණය පිළිබඳව සිතේ බියක් නැතිව සූවසේ හා ප්‍රීතියෙන් මෙම ජීවිත ගමන පවත්වා ගත යූතු බවය. ධාර්මිකව ජීවත්වන සත්පූරුෂ මනූෂ්‍යයන්ට මෙම සූවය ලැබිය හැකිය. විශාල ධනස්කන්ධයක් නොමැතිවූණාට ධාර්මික ජීවිතයක් ලබන මානූෂික සන්තෘෂ්ඨිය කොපමණ අගනේ දැයි ඔබම සිතා බලන්න. කැඩපතකින් මූහූණ බලන්නාසේ තමාගේම සිතට විමසූම් නූවණින් හා සතියෙන් යූතුව එබී බලන්නට වෙසක් උදාවද උතුම් හේතුවක් බවට පත්කර ගන්න.
කිසිදු රටක්, ජාතියක්, ආගමක් හෝ පාටක් ගැන නොසිතා සියලු සත්වයන්ටම කරුණාව හා මෛත්‍රීය පැතිරවීම හා ක්‍රියාකිරීම උගන්වා වදාළ බූදුරජාණන් වහන්සේට කරන උතුම්ම ගෞරව හා පූජාව නම් අපද ඒ මඟට පත්වීමයි.
මෙලොව සියල්ල අනිත්‍යයය. අපගේ ජීවිත ගමනද මොනයම් දවසක, වේලාවක, කුමන හේතුවකින් අවසන් වේදෝයි කිව නොහැකිය. තම තමන්ගේ ජීවිතවල අඩූපාඩූ වෙත්නම් ඒවා නිවැරදි කරගෙන සමානාත්මතාවයෙන් යූතුව සත්පූරුෂයන්සේ ජීවත්වෙන්නට උත්සාහ ගනිමූ.
ආචාර්ය පූජ්‍ය මිරිස්සේ ධම්මික ස්වාමින් වහන්සේ
