ජීවිතයේ සතුටනැති කරනභින්න උන්මාදය
භින්න උන්මාදය ප්‍රජාව තුළ 1%ක පිරිසකට දක්නට ලැබේ. කල්තියා හඳුනා ගතහොත් ප්‍රතිකාරවලින් හොඳ සුවයක් ලබා ගත හැකිවේ. තනියම කතා කිරීම, තනියම සිනාසීම, ළඟ කවුරුත් නැති විට කටහඬවල් ඇසීම, හුදෙකලා වීම මේ රෝගයේ ලක්ෂණ වේ.
මිනිස් මොළයේ පණිවුඩ හුවමාරුවට අදාළ රසායනික ද්‍රව්‍යවල වෙනසක් රෝගය සඳහා හේතු වෙනවා. මේ රසායනික ද්‍රව්‍ය තමයි ඩෝපමින් (Dopamine). මෙහි වැඩි වීම නිසා ඇති වන ප්‍රතිඵලය තුළ අමුතු සිතිවිලි ඇති වීම, සංවේදනය තුළ වෙනස් වීම ආදිය දක්වන්න පුළුවන්. ‘භින්න උන්මාදය’ පුද්ගලයකුගේ තරුණ අවධියේදී ඇති විය හැකි රෝගී තත්ත්වයකි.
රේණුකාගේ වයස අවුරුදු 18යි. ඇය උසස් පෙළ ලියන්න සූදානම් වෙමින් සිටියා. සාමාන්‍ය පෙළ විශිෂ්ට සාමාර්ථ සහිතව සමත් වුණු රේණුකා ඉගෙනුමට ගොඩක් දක්‍ෂයි. ඒත් මෙහෙම හිටිය රේණුකා එක පාරටම වෙනස් වෙන්න පටන් ගත්තා. යහළුවොත් එක්ක විනෝදයෙන් හිටපු රේණුකා ගොඩක් වෙලාවට ඔවුන්ගෙන් මිදී තනිව සිටීමට කැමැති වුණා. ඒ වගේම තනියම කතා කරන්නටත් හිනා වෙන්නත් පටන් ගත්තා. ‘කාටද බනින්නේ’ කියලා ඇහුවාම රේණුකා කියන්නේ කිහිප දෙනෙක් එකතු වෙලා මට බනිනවා කියලා. එත් එහෙම කවුරුත් ඇය අසල පේන්න නැහැ.
රේණුකා ගෙදරින් දෙන කෑම ගැනීම පවා අත හැරියා. රේණුකා සිතුවේ ඒ කෑමවලට වස දමා ඇතැයි කියලා. පවුලේ අය ඇය සමඟ කතා කරන කොට ඇයට ගොඩක් තරහා යනවා. ඒ වගේ වෙලාවට ඇය ‘මට ඉන්න දෙන්න....’ කියලා කෑ ගහනවා. ‘ඔයාට කවුද කරදර කරන්නේ?’ කියලා ඇහුවොත් රේණුකා කියන්නේ එයාගේ සිතිවිලි කවුරු හරි පාලනය කරනවා කියලයි.
දවසක් රේණුකා හිටිහැටියේම ගෙදරින් ගියා. පවුලේ අය රේණුකාව සොයා ගත්තා. ඇය කොහේ හරි යනකොට ඇය පිටුපසින් කවුරුහරි එනවා කියලා කියනවා. ඒ වගේම ඇගේ සිතිවිලි කවුරුහරි හොරකම් කරනවා කියලත් කියනවා. මේ තත්ත්වය නිසා රේණුකාගේ ඉගෙනීම කඩාකප්පල් වුණා. ඇගේ මවුපියන් සිතුවේ රේණුකාට මොකක් හරි දිෂ්ටියක් වැහිලා කියලා. ලක්ෂ ගාණක් වියදම් කරලා යන්ත්‍ර දැම්මා. ඒත් කිසිම ගුණයක් ලැබුණේ නෑ. පසුව අප ළඟට පැමිණි රේණුකා රෝග ලක්ෂණ අනුව ඇය ‘භින්න උන්මාදය’ වැලඳුණු රෝගියෙක් බව වැටහුණා අපි ඇයට ප්‍රතිකාර කරන්න පටන් ගත්තා.
භින්න උන්මාදය සඳහා බලපාන හේතු මොනවාද?ඒ සඳහා නිශ්චිත හේතුවක් තවම හොයාගෙන නෑ. පාරම්පරිකව (ජානමය) ද මේ රෝගය කෙනකුට වැලඳෙනවා. උදාහරණයක් විදියට සමජාති නිවුන්නු ගත්තොත් ඔවුන්ගේ අයකුට මේ රෝගය වැලඳුණහොත් අනෙකාට වැලඳීමේ ප්‍රතිශතය 50%යි. එයට අමතරව පාරිසරික හේතුද බලපානවා. දරුවකු බිහි වන අවස්ථාවේදී මොළයට කුමන හෝ හානියක් සිදු වුවහොත් එයද ‘භින්න උන්මාදය’ වැලඳීමට හේතුවක් වෙන්න පුළුවන්. රසායනික හේතුද මේ රෝගය වැලඳීමට හේතු වෙනවා. ඒ කියන්නේ මොළයේ ‘ඩෝපමින්’ හා ‘ග්ලූටමින්’ රසායනික ද්‍රව්‍යවල සිදුවන අඩු වැඩිවීම මේ සඳහා බලපෑමයි.
අපි MRI ස්කෑන් එකකින් බැලුවාම පෙනෙන මොළයේ මස්තිෂ්කය කියන කොටස් පරිමාව අඩු වීම හා ටෙම්පරල් කොටස් ඇති වෙන්ටි්‍රකලක් විශාල වීමද මේ රෝය වැලඳුණු කෙනකුගේ මොළය තුළ දක්නට ලැබේ.
භින්න උන්මාදයේ ලක්ෂණ කොටස් දෙකකට අනුව වර්ග කරන්න පුළුවන්.
1. ධානාන්මක රෝග ලක්ෂණ
2. සෘණාත්මක රෝග ලක්ෂණ
ධානාත්මක රෝග ලක්ෂණ මොනවාද?- තමා පිටුපසින් කවුරු හරි එනවා කියන සිතිවිල්ල.
- ආහාරවලට වස දමා ඇතැයි යන සිතිවිල්ල.
- කිහිප දෙනකු තමා ගැන කතා කරනවා කියන සිතිවිලි ඇතිවීම.
- කවුරු හරි තමාගේ සිතිවිලි හොරකම් කරනවා කියා සිතීම.
- පිරිසුදුකම නැතිවී යෑම.
- පිළිවෙළ නැති වී යෑම.
- කලකිරුණු ගතිය, තෙහෙට්ටු ගතිය, අප්‍රාණික බව.
- කම්මැළි බව ආදී ලක්ෂණ ඇති වීම.
- ජීවිතය අවුල් වී යෑම.
- සංවිධානාත්මකව වැඩ කිරීමේ හැකියාව හීන වීම.
ඒ වගේම ‘භින්න උන්මාදය’ වැලඳුණු රෝගියකුට තමා අදහස් කරන දේ වචනවලින් විස්තර කිරීමටද නොහැකිය. එයට හේතුව පිළිවෙළකට අදහස් ගලා නොඒමයි. මෙවැනි රෝගියකු සිය දිවි නසා ගැනීමේ ප්‍රවණතාවද වැඩියි. ‘භින්න උන්මාදය’ රෝගය සඳහා සාර්ථක ඔෟෂධ ප්‍රතිකාර තියෙනවා. ඒ වගේම ඔවුන්ට මනෝ චිකිත්සක ප්‍රතිකාර ක්‍රමද වැදගත් වෙනවා. මෙම රෝගීන්ගෙන් 25%ක් පමණ ප්‍රතිශතයක් රෝගයේ මුල් අවස්ථාවේදීම ප්‍රතිකාර කිරීමෙන් නිට්ටාවටම සුව වෙනවා. එසේම 50%ක් පමණ පිරිසකට යම් තරමකට සුව වෙනවා. එහෙත් නිතර නිතර රෝගය වැලඳීමේ අවදානම ඔවුන්ට තියෙනවා. 25%ක ප්‍රමාණයකට දරුණු ලෙස මෙම රෝය වැලඳෙන අතර ඔවුන්ගෙන් 10%ක් සිය දිවි නසා ගන්නවා. ඒ නිසා මේ රෝගය කල්තියා හඳුනාගෙන ප්‍රතිකාර කිරීම හරිම වැදගත් වෙනවා.
