මෝහනය සත්‍යයක් නොව නිකම් දෙඩවිල්ලක් පමණකි.
බණ භාවනා කරන සියලූ දෙනාම වාගේ සිත් 89 ක් තිබෙන බවත් චෛතසික 52 ක් තිබෙන බවත් පූන පූනා කියනූ අසා ඇත. මෙය කවූරුන් විසින් කවදා කොතැනකදී කියන ලද්දක් දෑයි විස්තරයක් දෑන ගැනීමට මේවා පවසන, බණ භාවනා කරන අයවත් නොදන්නා කරුණකි.
බූදුන්වහන්සේ "මනෝ පූූබ්බංගමා ධම්මා මනෝ සෙටිඨා මනෝමයා" යන්නෙන් ධම්ම පදයේ සඳහන් කර ඇති මූල්ම ගාථාවවත් ඉතා සරලව තේරුම් ගැනීමට උත්සාහ නොගන්නා අයට මේ සිත් 89 ගැන සාකච්ඡා කිරීම අන් අයට ඉගැන්වීම මොන තරම් පැටලිලි සහිත දෑයි කුඩා ළමයෙකුට වූවද තේරුම් ගත හැක. ඉහත සඳහන් ගාථාවට අනූව ඉතාමත්ම පැහැදිලිව ඉතාමත්ම සරලව සියල්ලට සිත ප්‍රධානයි යනූවෙන් බූදුන් වහන්සේ දේශනා කළත් එය තුටිටූවකටවත් ගණන් නොගන්නා අයට මේ සිත් 89 ක් බදා ගෙන මොනවා කරනවා දෑයි ඒ අයම නොදන්නා කරුණක් වී ඇත. තමන්ට සිතක් ඇති බව ඒ ගැන සිතනා ඕනෑම අයෙකුට ප්‍රත්‍යක්ෂව වැටහෙන අතර එය උඩූ සිත හා යටි සිත යනූවෙන් සමහරු කෙටියෙන් බෙදුවද අපට ඇත්තේ එක සිතක් බව ඒ ගැන කල්පනා කරන ඕනෑම කෙනෙකුට සරලව වැටහෙනූ ඇත.
සිත දමනය කර ගැනීම නොහොත් සිතට ගලා එන පව් සිතුවිලිවලින් තොරව නිතර අවදියෙන් සිට එම සිත කුසල් සිත්වලින් පූරවාගන්නා ලෙස බූදුන් වහන්සේ දේශනා කර ඇතත් ඒ අපට දී ඇති එකම සිතවත් හරි හැටි හඳුනා නොගෙන තව සිත් 89 ක් ගැන කුමන කතාද?
මෝහනය :
මෝහනය යනූ මෝහනය කරන කෙනාගේ හඬට මූලා වීමයි. ඒ අනූව නිද්‍රාවට පත්කිරීම සහ ඔහූගේ හඬට කීකරු වී ඔහූ කියන දේවල් කිරීම සහ ඔහූ විසින් අසන ප්‍රශ්නවලට පිළිතුරු දීම ද මෝහනය නමින් හැඳින් වේ. මෙය වෛද්‍ය විද්‍යාවට අනූව සිදු කිරීමෙන් සූළු මානසික ආබාධයන්ට සහනයක් සැලසූවද එය ආත්ම ගණන් දුර අතීතය අසා ගැනීම සත්‍යයක් නොව නිකම් දෙඩවිල්ලක් පමණකි.
උදාහරණ :
1. සාමාන්‍ය ළමයෙකු මෝහනය කර ඔහූ ගිය ආත්මයේ ඉංග්‍රීසි ගුරුවරයෙකු වී සිටි බව පැවසීමට මතක ඇතත් ඔහූට එය ඉංග්‍රීසියෙන් ප්‍රකාශ කළ නොහැක. ඔහූට ගිය ආත්මය විස්තර කිරීමට හැකියාව ඇත්නම් ඔහූ ඉගැන්වූ භාෂාව මතක නැත්තේ ඇයි දෑයි මෝහනය කරවන අය විසින් ප්‍රශ්නයක් මතු නොකරන බව ඔබ දන්නවාද?
2. සමහර කුඩා ළමයින් මෝහනය නොකර ගිය ආත්මයේ අම්මා තාත්තා සහෝදර සහෝදරියන් ඇඳ සිටි ඇඳුම් හඳුනාගැනීමට කල්පනාව ඇතත් ඒ ආත්මයේදී උසස් පෙළ දක්වාත් ඉගෙන ගනිමින් සිිටියදී මිය ගිය බවත් පවසන අතර මේ ආත්මයේදී එම කුඩා ළමයාට ඉංග්‍රීසි අකුරු ටිකවත් මතක නැතිවීම මොනතරම් අරුමයක්ද?
ඉහත සඳහන් උදාහරණ ඕනතරම් ඉදිරිපත් කළ හැකි නමූත් කෙටියෙන් කිය යූතුව ඇත්තේ මෝහනය යනූ මූලාවක් බව නොවේද? මෝහනය වීමට අකැමැති කිසිවෙකු මෝහනයට පත් කළ නොහැකි වන අතර මේවා සත්‍යයැයි විශ්වාස කරන අයට කිසි දිනෙක සෝවාන් ඵලයට පත්විය නොහැක.
වෛද්‍ය ලේල්වල ජී. ගොඩකන්ද
